طوفان‌های شن و گرد و غبار: پدیده ای با اثرات منفی بر سلامت، اقتصاد و محیط زیست

 

 

 

نکات کلیدی

-طوفان‌های شن و گرد و غبار، بطور مستقیم از طریق افزایش غلظت ذرات معلق هوا (PM) سبب آلودگی هوا می شوند. در برخی مناطق، گرد و غبار منبع اصلی آلودگی هوا ناشی از ذرات معلق می باشد.

-برآورد شده است حدود ۲۵٪ از انتشار گردوغبار، ناشی از فعالیت‌های انسانی نظیر جنگل‌زدایی، تخریب زمین، مدیریت ناپایدار زمین، تغییر اقلیم و مدیریت نادرست آب می باشد.

-در سطح جهانی، حدود ۳۳۰ میلیون نفر بطور روزانه با ذرات معلق هوا ناشی از انتقال توسط باد از هزاران کیلومتر دورتر از منابع انتشار مواجهه دارند.

-تغییرات اقلیمی نقش مهمی در بیابان‌زایی دارد که این خود می‌تواند تناوب و گسترش طوفان‌های شن و گردوغبار را افزایش دهد. اخیراً، افزایشی در تعداد، مدت و شدت این طوفان‌ها در منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت و سایر مناطق مشاهده شده است.

-حدود 35 میلیون هکتار منابع انتشار بالقوه برای طوفان های شن و گرد و غبار در داخل کشور وجود دارد که حدود 5 میلیون هکتار از آنها منابع بحرانی انتشار طوفان های گرد و غبار هستند.

مرور کلی

طوفان‌های شن و گردوغبار (SDS) از مخاطرات رایج هواشناسی در مناطق خشک و نیمه‌خشک هستند که مقادیر زیادی ذرات معدنی معلق در هوا ایجاد می‌کنند. SDS نه تنها به‌طور فزاینده‌ای سلامت عمومی را تهدید می‌کنند بلکه دستیابی به توسعه پایدار در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی را در مقیاس ملی، منطقه ای و جهانی مختل می‌کند. ذرات با اندازه‌ها و ترکیبات مختلف از زمین به‌ویژه در مناطق خشک با پوشش گیاهی کم یا بدون پوشش مانند بیابان‌ها و زمین‌های کشاورزی تحت تأثیر خشکسالی، بلند شده و طوفان‌ها را تشکیل می‌دهند. تأثیرات گسترده این طوفان‌ها فراتر از اثر بر سلامت انسان و کیفیت هواست؛ و بطور جدی کشاورزی، محیط‌زیست، صنعت، حمل‌ونقل و کیفیت آب را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. تاکنون، ۱۵۰ کشور به‌طور مستقیم تحت تأثیر این پدیده قرار گرفته‌اند که بیش از ۱۰۰ مورد از آن‌ها به‌عنوان مناطقی طبقه‌بندی می‌شوند که منابع تولید گردوغبار در آنها وجود ندارد. به عنوان یک نگرانی روزافزون و با در نظر گرفتن تغییرات آب‌وهوایی و اقلیم که امروزه کشورها با آنها مواجه هستند بینی می‌شود که کشورها و جوامع به صورت مکرر و با شدت بیشتری وقوع این طوفان‌های شن و گرد و غبار را تجریه کنند. اگرچه شواهد علمی زیادی درباره ارتباط بین ذرات معلق ناشی از طوفانهای گرد و غبار  و طوفانهای شن و اثرات کوتاه‌مدت بر سلامت وجود دارد، اما نیاز به تحقیقات بیشتر در مورد پیامدهای بلندمدت SDS احساس می‌شود، از جمله تدوین پروتکل‌های یکسان برای ارزیابی مواجهه، مطالعات بیشتر در مناطق منتشر کننده گردوغبار و بررسی اثرات بلندمدت سلامتی.

اثرات بر سلامت

بر اساس مطالعه ای مروری که توسط Lwin, K و همکاران (2023) انجام شده و 204 مطالعه اصیل را بررسی کردند به اثرات بهداشتی زیر در خصوص مواجهه با SDS اشاره شده است:

-در تقریباً 85% از مطالعات، ارتباط معناداری بین مواجهه با SDS و عوارض بهداشتی مشاهده شد که عمدتاً شامل مرگ‌ومیر و بیماری‌های تنفسی و قلبی ـ عروقی بوده است.

-از دیگر اثرات می‌توان به بیماری‌های عفونی اشاره نمود.

-این مواجهه می‌تواند موجب بروز عوارض آلرژیک پوستی و چشمی شود.

-برخی مطالعات نیز پیامدهای نامطلوب زایمانی از جمله زایمان زودرس (پیش از هفته 37 بارداری)، کم‌وزنی هنگام تولد (کمتر از 2500 گرم)، محدودیت رشد داخل رحمی، ناهنجاری‌های مادرزادی و مرگ جنین یا نوزاد را گزارش کرده‌اند. 

روشهای کنترل طوفانهای شن وگردوغبار

-ایجاد کمربندهای سبز و جنگل‌کاری (کاشت درختان و گیاهان مقاوم به خشکی در مناطق مستعد برای تثبیت خاک)

-استفاده از مالچ‌پاشی (پاشش مالچ نفتی یا بیولوژیک برای تثبیت موقت سطح خاک)

-احداث بادشکن‌های طبیعی و مصنوعی (ساخت دیواره‌ها یا موانع عمودی برای کاهش سرعت باد)

-مدیریت منابع آب و آبیاری (اجرای سیستم‌های آبیاری کارآمد برای حفظ رطوبت خاک)

-کنترل چرای دام و احیای مراتع (جلوگیری از چرای بی‌رویه و احیای پوشش گیاهی طبیعی)

-استفاده از فناوری‌های نوین (به‌کارگیری سامانه‌های پایش و پیش‌آگاهی برای واکنش سریع)

-اجرای برنامه‌های حفاظت خاک (شیوه‌های کشاورزی حفاظتی و کاهش شخم زدن)

-همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی (مشارکت کشورهای متأثر برای مقابله با منشأهای فرامرزی)

برای کسب اطلاعات بیشتر به لینک مراجعه شود.